Przedostatni fragment Języka wzorców w Czasie Garwolina poświęcony jest odrzucanemu obecnie sposobowi rozproszonego oświetlenia wnętrz - miejsce babcinych firanek i bluszczu w oknach nowych domów zajmują dziś puste tafle szkła.
Jest to konsekwencja przyjęcia obcego naszej sprawdzonej tradycji minimalistycznego stylu wnętrz, który niekiedy jest pochodną nieumiejętności klasycznego planowania projektantów i niedoborów niedrogich klasycznych materiałów, mebli i dobrych dzieł sztuki drugorzędnej.
Pod pretekstem walki z zaduchem, kurzem i przeładowaniem przestrzeni nieakceptowanymi przez racjonalistów, którzy nie akceptują niczego czego nie rozumieją, eliminuje się styl powstały na drodze empirycznej – doświadczeń urządzania wnętrz, których efekt – nie zawsze zrozumiały ale sprawdzony wzorzec - buduje dobry dom.
Posłuchajmy argumentów za starym stylem.
Andrzej Dobrowolski
Przefiltrowane światło
Nawet jeżeli okna są pięknie rozmieszczone, olśnienie nadał może stanowić pewien problem. Miękkość światła w oknie i wokół niego ma kolosalne znaczenie dla wnętrza pokoju. Kształt ramy okiennej również może się do tego przyczyniać (głębokie glify) – ale potrzebne jest jeszcze cos więcej.
Światło przefiltrowane przez liście lub maswerk jest cudowne. Ale dlaczego?
Po pierwsze: Wiemy, że światło przenikające przez liście drzew jest bardzo przyjemne. Wywołuje podniecenie, przyjemny nastrój, radość. Wiemy też, że obszary oświetlone jednolitym światłem tworzą nudne, mało interesujące przestrzenie. Zastanówmy się, dlaczego.
Najbardziej oczywista przyczyna: bezpośrednie światło pochodzące z punktowego źródła rzuca mocne cienie i daje ostre i kontrastowe obrazy. Właściwości ludzkiego wzroku dodatkowo pogłębiają ten kontrast: nasze oczy automatycznie wzmacniają granice między elementami, tak że widzimy je jako ostrzejsze niż są w rzeczywistości. Na przykład paski różnych barw umieszczone obok siebie na pasku kolorów, będą się wydawały oddzielone ciemnymi liniami. Takie kontrasty i ostre granice są nieprzyjemne – obiekty wydaja się surowe, a nasze oczy, nieumiejące przystosować się do kontrastów, nie potrafią dostrzec szczegółów.
Z tych wszystkich powodów odczuwamy naturalne pragnienie, by rozproszyć światło w pomieszczeniu przez zastosowanie abażurów lub światła pośredniego, tak że by obrazy tworzone przez światło były bardziej miękkie., żeby postrzegane granice nie były ostre, żeby było mniej kontrastów, mniej cieni, a szczegóły były łatwiejsze do zobaczenia. Dlatego też fotograficy przy fotografowaniu przedmiotów używają światła odbitego zamiast bezpośredniego, Wydobywają w ten sposób detale, które w przeciwnym razie zgubiłyby się w cieniu.
Druga przyczyna: redukcja olśnienia. Kiedy jasne światło wpada przez okno, razi oślepiająco, zestawione z ciemną wokół okna. Filtrując światło, zwłaszcza wzdłuż krawędzi okien, redukujemy oślepianie, ponieważ wpuszczamy mniej światła.
Trzecia przyczyna jest wyłącznie przypuszczeniem: być może po prostu przedmiot, na którym w tanecznym rytmie poruszają się małe plamki światła, sprawia nam przyjemność i biologicznie nas stymuluje. Niektórzy filmowcy twierdzą, że gra światła na siatkówce jest sama w sobie, w sposób naturalny, zmysłowa.
Aby uzyskać przefiltrowane światło, przesłoń częściowo te okna, przez które wpada bezpośrednio światło słoneczne, za pomocą pnączy winorośli i kratki. Liście są szczególnie cenne, ponieważ się poruszają. Krawędzie okien można zaś wzbogacić delikatnym podziałem szyb, tak że wpadające światło będzie stopniowo coraz silniejsze, idąc od brzegu do środka okna. Taki ażur najlepiej działa w górnej części okna, gdzie światło jest najsilniejsze. Wiele starych okien łączy ze sobą te idee.
Dlatego:
Tam gdzie krawędź okna lub nadwieszony okap dachu rysują się sylwetkowo na tle nieba, zrób bogatą tkaninę światła i cienia, aby złamać światło i je zmiękczyć.
Christopher Alexander